Cholesterol is vaak ten onrechte bestempeld als de boosdoener achter hart- en vaatziekten. Ongeveer een derde van de Nederlanders heeft een verhoogd cholesterolgehalte, wat vaak resulteert in het gebruik van cholesterolremmers en het vermijden van vetten en eieren. Maar is cholesterol echt zo slecht als gedacht?
De twee gezichten van cholesterol
Cholesterol is op zichzelf geen schadelijke stof. Het speelt juist een essentiële rol in onze gezondheid. Onderzoeken wijzen uit dat noch cholesterol, noch verzadigd vet direct verantwoordelijk zijn voor hart- en vaatziekten. Sterker nog, een te laag cholesterolgehalte kan onwenselijk zijn, vooral op latere leeftijd (>60 jaar), en het verlaagde cholesterol vergroot juist de kans op overlijden.
Wat betekent een verhoogd cholesterol dan wel?
Het is eerder een signaal dat je lichaam uit balans kan zijn door factoren als stress, langdurig verhoogde bloedsuikerspiegels, of sluimerende ontstekingen. Het is belangrijk om te weten dat verhoogd cholesterol eerder een gevolg is dan een oorzaak.
Cholesterol is eigenlijk een cruciale reparatiestof die ons lichaam gebruikt om infecties en ontstekingen te bestrijden.
Hieronder ga ik hier dieper op in.
Verhoogd cholesterol: Meer dan alleen een getal op je medische rapport
Het is eerder een signaal dat je lichaam uit balans kan zijn. Vaak worden stress, langdurig verhoogde bloedsuikerspiegels (HBA1C), of sluimerende ontstekingen genoemd als triggers voor een automatische stijging van je cholesterolniveaus. Het is belangrijk te begrijpen dat verhoogd cholesterol eerder een gevolg is dan een oorzaak. Cholesterol fungeert als een cruciale reparatiestof en had oorspronkelijk een evolutionair doel bij de bestrijding van infecties en ontstekingen.
Echter, het is niet de cholesterol op zichzelf dat problematisch is, maar eerder geoxideerd cholesterol. Chronische stress bevordert de vorming van vrije radicalen, wat leidt tot meer geoxideerd cholesterol in het lichaam. Evenzo dragen langdurige ontstekingen bij aan oxidatieve stress, wat op zijn beurt weer ontstekingen kan versterken. Het voorkomen van oxidatie van cholesterol is daarom cruciaal en dit wordt grotendeels beïnvloed door voedingsgewoonten en levensstijlkeuzes.
Een aspect dat vaak over het hoofd wordt gezien, is het bestaan van twee soorten LDL-cholesterol: de kleine deeltjes (LDL-B) en de grote deeltjes (LDL-A). Hoewel LDL-cholesterol vaak als de ‘slechterik’ wordt beschouwd, wijzen grootschalige onderzoeken uit dat alleen de kleine LDL-deeltjes een significant risico vormen voor hart- en vaatziekten. Opvallend genoeg lijken de grotere LDL-A-deeltjes geen verband te hebben met dit risico.
De nuttige functies van cholesterol
Cholesterol is een bouwsteen voor onze gezondheid, essentieel voor:
- Productie van verschillende hormonen, zoals oestrogeen, testosteron, aldosteron en cortisol.
- Aanmaak van galzuren en vitamine D.
- Opname van vetoplosbare vitamines (A, D, E, K).
- Gezonde celmembranen en essentieel voor onze celgezondheid.
- Functies in de hersenen, goed functioneren van serotonine, prikkeloverdracht en voedingsstoftransport.
- Belang tijdens de zwangerschap voor de ontwikkeling van de foetus.
- Vorming van myeline, essentieel voor bescherming van zenuwcellen.
- Neutraliseren van bacteriën, virussen en toxines.
- Bescherming tegen ontstekingen als een belangrijke antioxidant.
Interpretatie van cholesterol- en triglyceridenwaardes
Het begrijpen van cholesterolresultaten is cruciaal:
- Hoog totaal cholesterol, hoog LDL, laag HDL, hoge triglyceriden: Verhoogd risico op hart- en vaatziekten. Belangrijk om LDL te verlagen en HDL te verhogen.
Hoog totaal cholesterol, normaal LDL, hoog HDL, normale triglyceriden: Minder zorgwekkend door verhoogd HDL. - Hoog totaal cholesterol, normaal LDL, normaal HDL, zeer hoge triglyceriden: Alarm! Dit kan duiden op leverproblemen. Verhoogd risico op cardiovasculaire problemen en acute pancreatitis. Controleer leverwaarden (ASAT, ALAT, GAMMA GT) om de oorzaak vast te stellen.
Welk moment van de dag cholesterol laten meten?
Voor een nauwkeurige meting moet cholesterol op een nuchtere maag worden getest. Na het eten van voeding met cholesterol, zoals kaas, vlees, vleeswaren of zuivel, kan je cholesterol aanzienlijk stijgen. Metingen op beurzen en evenementen zijn daarom niet volledig betrouwbaar. Als een meting daar hoog uitvalt, is het verstandig om opnieuw te laten testen. Ook na een stressvolle periode, wanneer je lever meer cholesterol produceert, kunnen de resultaten vertekend zijn.
Cholesterolniveaus en Tips
- Gewenst cholesterol: 5,0 mmol/l of lager voor een laag risico op hart- en vaatziekten.
- Verhoogd cholesterol: Onderzoek naar HDL en LDL kan de behandeling bepalen.
- Regelmatige metingen: Cholesterolniveaus kunnen fluctueren, dus regelmatige metingen zijn raadzaam.
- Nuchtere metingen: Cholesterolwaarden dienen nuchter gemeten te worden voor nauwkeurigheid.
Triglyceriden zijn vetten in het bloed die door het lichaam als energiebron gebruikt worden. Als je triglyceriden verhoogd zijn, kan dit het proces van aderverkalking versnellen en uiteindelijk zelfs hart- en vaatziekten veroorzaken. Het is daarom belangrijk om je triglyceriden waarden laag te houden.
Verhoogde niveaus ontstaan wanneer er veel fructose/glucose in het bloed aanwezig is, wat bij overmaat wordt omgezet in vet. Dit kan ook voorkomen bij een slechte vetvertering.
Hoewel een deel van de triglyceriden afkomstig is van dierlijke vetten in voeding, worden ze voornamelijk aangemaakt in de lever door snelle koolhydraten en alcohol.
Voedingsmiddelen met toegevoegde suikers of glucose/fructose, witmeelproducten, aardappelen, en maïs behoren tot de snelle koolhydraten. Voeding rijk aan fructose heeft de sterkste invloed op het triglyceridenniveau.
Graansoorten zoals haver, boekweit, quinoa en spelt vormen langzamere koolhydraten en dragen minder bij aan de toename van triglyceriden. Samen met pompoenolie, avocado, linzen, extra vierge olijfolie, noten, pitten, zaden, veel groenten dagelijks eten, voldoende eiwitten en max 3 eetmomenten per dag.
Het is belangrijk om te benadrukken dat dit onderscheid zelden wordt gemaakt in standaard bloedonderzoeken. Een dieper begrip van je cholesterolprofiel kan echter van onschatbare waarde zijn voor een meer gerichte aanpak van gezondheidsmaatregelen.
Factoren in voeding en levensstijl die oxidatie van cholesterol bevorderen:
- Chronische stress: Een belangrijke boosdoener die oxidatieve processen kan verergeren.
- Roken: Een gewoonte die bijdraagt aan oxidatieve stress in het lichaam.
- Schommelingen in bloedsuikerspiegel: Overmatige consumptie van tarwe (zoals brood, pasta, koekjes, aardappelen, rijst, suiker, frisdrank, vruchtensappen) kan pieken en dalen in de bloedsuikerspiegel veroorzaken, wat oxidatie kan stimuleren.
- Geoxideert cholesterol in industriële producten: Geoxideerd cholesterol in bewerkte voedingsmiddelen zoals melkpoeder en koffiecreamers kan bijdragen aan oxidatieve processen.
- Onbalans tussen Omega-6 en Omega-3: Overmatige consumptie van omega-6 in verhouding tot omega-3 kan oxidatie bevorderen.
- Geoxideerde vetten, transvetten en AGEs: Deze kunnen ook bijdragen aan oxidatieve stress in het lichaam.
- Tekort aan fruit, groenten en kruiden: Onvoldoende inname van antioxidanten door een gebrek aan fruit, groenten en kruiden kan leiden tot een verminderde bescherming tegen de oxidatie van cholesterol. Eenvoudige aanpassingen zoals het toevoegen van een salade of soep tijdens de lunch kunnen helpen om meer groenten te consumeren.
- Gebrek aan B-vitaminen en antioxidanten: Onvoldoende inname van B3, B6, B12, choline, inositol, vitamine C, vitamine E, mineralen, sporenelementen, kruiden, knoflook en olijfolie kan oxidatie bevorderen.
- Gebrek aan lichaamsbeweging: Onvoldoende fysieke activiteit kan bijdragen aan oxidatieve stress.
- Leververvetting (NAFLD): Een aandoening die oxidatieve processen in het lichaam kan versterken.
Het bewust aanpassen van voedingskeuzes en levensstijlgewoonten kan helpen om oxidatie tegen te gaan en de algehele gezondheid te ondersteunen.
Handige tips om je cholesterol te reguleren
Het is essentieel om te begrijpen dat voedingscholesterol slechts een klein deel van je totale cholesterol uitmaakt (ongeveer 20%). Ons lichaam, met name de lever en andere weefsels, kan zelf cholesterol produceren. Gelukkig kun je nog steeds genieten van lekker eten, zelfs tijdens feestelijke gelegenheden, door eenvoudige aanpassingen in je dieet en levensstijl. Verschillende voedingsstoffen kunnen namelijk helpen om je cholesterol op een gezond niveau te houden en oxidatie te voorkomen.
Hier zijn enkele waardevolle tips:
- Verduidelijking van het Cholesterol-Hartziekten ‘verhaal’: Het belang van ontstekingsremmende voeding is cruciaal, omdat laaggradige chronische ontstekingen primair verantwoordelijk lijken te zijn voor hart- en vaatziekten. Ga dus opzoek naar de echte oorzaak van verhoogd cholesterol! Een lager cholesterolgehalte door medicatie zonder verlaging van ontstekingswaarden (zoals CRP-hs) resulteert nog steeds in een verhoogd risico op hart- en vaatziekten.
- Lees etiketten en vermijd transvetten en industriële vetten: Zelf borrelhapjes maken helpt om producten met transvetten en industriële vetten te vermijden, die de verhouding tussen LDL en HDL kunnen verstoren. Kortom: laat alle pakje, zakje, koek, snoep, chips, snacks, frituur in de winkel liggen 😉 en maak een hapje/tussendoortje zelf van produkten die wel gezond zijn.
- Vermijd glucose/fructose-houdende producten: Deze kunnen bloedvetten verhogen. Ga etiketten lezen en laat produkten liggen waar bijv op staat ‘Glucose-fructosestroop is ook wel bekend onder de naam ‘high-fructose corn syrup’ (HFCS)) zoals koek, snoep, vruchtendranken, sausen, fris- en sportdranken, gezoete yoghurt, energierepen. Het zelf maken van desserts, taarten en koekjes biedt verrukkelijke alternatieven.
- Verhoog de consumptie van kruiden, groenten en fruit: Deze voedingsmiddelen beschermen tegen oxidatie. Het toevoegen van vers gemaakte soep of groente salade tijdens de lunch is een simpele manier om meer groenten te eten. Mediterrane voeding biedt bescherming.
- Evenwicht tussen Omega-6 en Omega-3 vetzuren: Verminder de inname van Omega-6 vetzuren (=ontstekingsbevorderend) en verhoog de inname van Omega-3 vetzuren (=ontstekingsverlagend) om ontstekingen te verminderen, de goede vorm van LDL te verhogen en de hormonale gezondheid te bevorderen.
- Eet voldoende cholesterol: Een matige consumptie van cholesterol, zoals biologische eieren, voorkomt dat de lever meer cholesterol gaat produceren en heeft geen verband met verhoogd cholesterol of neurologische aandoeningen.
- Regulatie via darmen en lever: Hoewel je lichaam veel meer cholesterol produceert dan je binnenkrijgt via voeding, kun je via vezels voorkomen dat cholesterol oxideert en overtollig cholesterol bindt. Haverzemelen, psyllium, kokosmeel zijn uitstekende opties die gemakkelijk te verwerken zijn in zelfgemaakte baksels of muesli. En haal de vezels vooral ook uit minimaal 500 gram groenten per dag.
- Optimaal moment van prikken: Vermijd het laten prikken van je cholesterol direct na stressvolle periodes of feestdagen, omdat dit de resultaten kan vertekenen als je niet nuchter bent.
Ondersteunende supplementen voor verlaging cholesterol
Naast aan de slag gaan met de tips die hierboven staan zet ik ook altijd ondersteunende supplementen in. Dit is per persoon afhankelijk wat er op dat moment nodig is voor verlaging van de cholesterol waardes. Raadpleeg altijd een therapeut om je daarbij goed te begeleiden en niet zomaar iets te gaan slikken.
Conclusie
Cholesterol is geen vijand, maar een essentiële stof voor onze gezondheid. Het begrijpen van cholesterolresultaten en het streven naar een gezond cholesterolgehalte met de juiste metingen en een gezonde levensstijl is cruciaal voor het behoud van een gezond hart en lichaam. Zijn je cholesterolwaardes verstoord? Ga dan op zoek naar de hoofdoorzaak in plaats van pleisters plakken.
Van nature schommelt het cholesterolgehalte. Een hoge waarde kan een uitschieter zijn. Het is verstandig om deze waarden regelmatig te laten meten.
